Gıda etiketlemenin kılavuzu tamam!
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ocak ayında yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’nin uygulanmasına ilişkin kılavuzu yayımladı. Gıdanın bütün bileşenleri kılavuzdaki doğal ile ilgili hükümleri karşılıyor ise “Doğal bileşenlerden üretilmiştir”, “Doğal bileşenler kullanılmıştır” vb. ifadeler kullanılabilecek. Ancak, “%100 doğal”, “gerçek doğal”, “hakiki doğal”, “en doğal” gibi ifadeler kullanılamayacak.
Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği Hakkında Kılavuz, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı sitesindeki Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü sayfasında 17 Temmuz’da yayınlandı.
Amaç; uygulamada birliktelik
Kılavuz, gıdaların etiketinde, tanıtımında, sunumunda ve reklamında kullanılan terimler ve ifadeler ile ilgili olarak; tüketicilerin doğru bilgilendirilmesini sağlamak ve yanıltılmasını önlemek, gıdaların etiketlenmesi, sunumu, tanıtımı ve reklamında yer alan yazılı ve görsel bilgilerin, kullanılan terimlerin ve ifadelerin kullanım koşulları konusunda gıda işletmecilerine yardımcı olmak ve resmi kontroller sırasında yapılacak değerlendirmelerde uygulama birlikteliği sağlamak amacı ile hazırlandı. Kılavuzda belirlenen kurallar, özel mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla uygulanacak.
Gıdaların tanımlanması
Gıdalar, tüketiciyi yanıltmayacak şekilde ve satın alacak kişinin bilinçli bir seçim yapabilmesini sağlayacak biçimde etiketlenecek ve tanımlanacak. Gıdanın etiketlenmesi, tanıtımı ve reklamı bu doğrultuda açık ve bilgilendirici olacak.
Bir etiketin veya tanımlamanın yanıltıcı olarak kabul edilip edilmeyeceği değerlendirilirken gıdanın etiketlenmesi, tanıtımı, sunumu ve reklamı bir bütün olarak ele alınacak.
Gıdanın etiketlenmesi, gıdanın nitelikleri açısından yanıltıcı olmayacak. Gıdanın etiketinde yer alan marka, gıdanın adı, ifade, terim ve görseller, gıdanın özellikle doğası, kimliği, özellikleri, bileşimi, miktarı, dayanıklılığı, menşe ülkesi ve üretim metodu açısından başka bir ürün grubunu çağrıştırmayacak.
Eş anlamlı tanımlar
Kılavuzda kullanılmasına izin verilen terimlerin ve ifadelerin eş anlamlılarının yanı sıra, aynı anlama gelen diğer dillerdeki karşılıkları da kullanılabilecek. Örneğin “doğal” teriminin kullanılmasına izin verilen bir gıdada “natürel”, “tabii” “natural”, taze teriminin kullanılmasına izin verilen bir gıdada “fresh” vb. terimler kullanılabilecek.
Gıdaların markası Yönetmelikte belirtilen “etiket” ve “etiketleme” tanımları kapsamında yer aldığından, Yönetmelik hükümlerine uygun olmayan markalar (örneğin organik olmayan gıdalar için eco, biyo vb. markalar) gıdaların etiketlenmesinde, tanıtımında ve reklamında kullanılamayacak.
Gıda işletmecisinin adında/ticari unvanında yer alan terimler, tüketicide yanlış bir algı yaratacak şekilde kullanılamayacak. İşletmecinin adında/ticari unvanında, tüketiciyi yanıltabilecek terim ve ifadeler yer alıyor ise ve gıda bunları karşılayabilecek durumda değilse, bu ad etiket üzerinde söz konusu ürünle doğrudan ilişkilendirilemeyecek dikkat çekici olmayan bir yere yerleştirilerek punto, stil veya arka plan rengi aracılığı ile öne çıkarılmayacak şekilde belirtilecek.
Gıdaların etiketlerinde, reklamlarında, broşürlerinde ve web sayfalarında kullanılan resimler ve örnekli gösterimler, tüketiciler üzerinde gıdanın adından ve diğer açıklayıcı ifadelerden daha etkili olabildiğinden, bu resimler ve gösterimler, tüketiciyi yanıltıcı terimler ve ifadelerle aynı şekilde incelemeye ve kontrole tabi tutulacak. Arka plandaki gösterimler ve resimler, gıdanın çeşidi, bileşimi, kalitesi veya menşei açısından tüketiciyi yanıltmayacak.
Terimler ve ifadeler kullanılırken gıdanın hangi özelliğini tanımladığı her bir durum için açık ve net olacak. Üretiminin bazı aşamaları el ile gerçekleştirilmeyen gıdalarda “el yapımı” ifadesinin kullanımı yanıltıcı olacağından, yapılacak açıklama, üretimin elle yapılan aşamasına ait olacak.
“%100 doğal, hakiki doğal” gibi ifadeler yasak!
Kılavuza göre, “Doğal” terimi, tek bileşenden oluşan (katkı, aroma vb. dahil hiçbir ilave bileşen içermeyen) fiziksel, enzimatik veya mikrobiyolojik işlemler dışında herhangi bir işleme tabi tutulmamış, bitki, algler, mantar, hayvan, mikroorganizma veya mineral kaynaklı olan ve doğal yapısında önemli bir değişikliğe sebep olacak herhangi bir işlem uygulanmamış gıdaları tanımlamak için kullanılabilecek.
Gıdanın bütün bileşenleri kılavuzdaki doğal ile ilgili hükümleri karşılıyor ise söz konusu gıda için; “Doğal bileşenlerden üretilmiştir”, “Doğal bileşenler kullanılmıştır” vb. ifadeler kullanılabilir. Bu durumda ‘doğal’ kelimesi punto, renk, yerleşim, vb. vurgulama yöntemleri vasıtasıyla tek başına öne çıkarılmayacak.
“Doğal” teriminin kullanılabileceği tüm gıdaların belirlenen koşulları karşılaması beklendiğinden, “%100 doğal”, “gerçek doğal”, “hakiki doğal”, “en doğal” vb. ifadeler kullanılamayacak.
Tüm bileşenleri kılavuzda belirtilen doğal kriterlerini karşılamayan gıdalarda herhangi bir bileşen için “doğal” ifadesi kullanılamayacak.
Negatif ve pozitif beyanlar
“Katkısız”, “Katkı maddesi içermez”, “Aroma verici içermez” vb., bir gıdanın belirli bileşenlerin varlığına ya da yokluğuna dair ifadeler, “negatif ve pozitif beyanlar” kapsamında değerlendirilecek.
Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği gereğince katkı maddesi kullanımına izin verilen bir gıdada, doğasından gelen hariç olmak üzere taşınma prensibi kapsamında bileşenlerinden gelen herhangi bir katkı maddesi de yoksa bu gıda için “katkısız” veya “katkı maddesi içermez/bulunmaz/ yoktur/eklenmemiştir” vb. ifadeler kullanılabilecek. Bu ifadeler, “%100 katkısız”, “tamamen katkısız”, “en katkısız”, “hiç katkı yoktur” vb. şekillerde kullanılamayacak. Katkı maddesi adına atıfta bulunarak bunların yokluğuna dair beyanda bulunulamayacak.
Ayçiçek yağı, glukoz şurubu, palm yağı, pancar şekeri
Kılavuzda belirtilen hükümler dışında, Türk Gıda Kodeksi tarafından kullanımı sınırlandırılmamış gıda bileşenlerini kötüler mahiyette “ayçiçek yağı içermez, glukoz şurubu içermez, palm yağı içermez” gibi ifadeler artık ürün ambalajları ve tanıtımlarında kullanılamayacak. Ancak bir gıdanın üretiminde alternatif bileşen kullanılmışsa bu bileşenin kullanıldığına dair ifade kullanılabilecek. Örneğin içeriğinde pancar şekeri dışında hiçbir şeker kaynağı kullanılmamışsa bu üründe “pancar şekeri kullanılmıştır” ifadesi yer alabilecek. Ancak pancar şekeri yanında pancar şekerinin işlenmesi ile üretilen invert şeker kullanılmışsa bu ifadeye yer verilemeyecek.
